ต่อมเหม็น หรือ ต่อมข้างก้น อักเสบ สาเหตุ อาการ และการรักษา

บทความนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่ออธิบายปัญหาเกี่ยวกับ ต่อมทวารหนัก, ถุงทวารหนัก, ต่อมเหม็น หรือต่อมข้างก้น ในแมว

ภาพรวมโดยย่อ ต่อมเหม็น หรือ ต่อมข้างก้นอักเสบ

ต่อมเหม็น และ ถุงทวารหนักคืออะไร?

รายละเอียดทางกายวิภาคที่สำคัญ:

• “ถุงทวารหนัก” เป็นโครงสร้างขนาดเล็กคล้ายบอลลูนที่ข้างใดข้างหนึ่งของทวารหนัก โดยอยู่ภายในกล้ามเนื้อหูรูดของทวารหนัก
• “ต่อมทวารหนัก” หมายถึง เนื้อเยื่อของต่อม ที่ผลิตสารคัดหลั่งไปที่ถุงทวารหนัก

เมื่อพูดถึงเรื่องนี้ การกล่าวถึงถุงทวารหนักจะเข้าใจได้ง่ายกว่าต่อมทวารหนัก เนื่องจากปัญหาส่วนใหญ่มักเกิดขึ้นที่ ถุงทวารหนัก

อะไรคือรายละเอียดของถุงทวารหนัก?

แมวก็เหมือนกับสุนัข พังพอน สกั๊งค์ และสัตว์อื่น ๆ อีกมากมาย โดยที่สัตว์เหล่านี้ทั้งหมด มีถุงทวารหนักเล็ก ๆ สองถุง ซึ่งผลิตสารคัดหลั่งจากต่อมรับกลิ่นที่รุนแรง ถุงหนึ่งอยู่ทางซ้าย และอีกอันอยู่ทางขวาของทวารหนัก อยู่ใต้ผิวหนัง ตรงตำแหน่ง “4 นาฬิกา” และ “8 นาฬิกา”

แต่ละถุงเชื่อมต่อกันด้วยท่อแคบ ๆ ไปยังไส้ตรง ซึ่งอยู่ภายในทวารหนัก ทุกครั้งที่สัตว์ถ่ายอุจจาระ ถุงทวารหนักจะถูกบีบออกตามแรงกดทางกายภาพที่เกิดจากการเคลื่อนไหวของลำไส้ โดยมีสารคัดหลั่งเคลือบอยู่ด้านนอกของอุจจาระ

สัตว์บางชนิดสามารถระบายออกจากถุงทวารได้โดยอิสระจากการขับถ่ายอุจจาระ โดยการเกร็งกล้ามเนื้อในถุงทวาร ทำให้สารคัดหลั่งถูกขับออกมาต่างหาก

การหลั่งของถุงทวารหนักสามารถใช้เป็นสัญญาณ เพื่อสื่อสารของสัตว์ได้ กลิ่นถุงก้นเป็นวิธีหนึ่งที่สัตว์เลี้ยงจะทิ้งร่องรอยไว้ เพื่อให้สัตว์ตัวอื่นรู้ว่าพวกมันผ่านมาบริเวณนั้นแล้ว วิธีการนี้ถูกใช้ในการบอกอาณาเขตของสัตว์

สาเหตุของปัญหาต่อมทวารหนักของแมว?

โรคที่เกี่ยวข้องกับถุงทวารหนักนั้นเกิดได้จากหลายสาเหตุ ถึงแม้ว่า เมื่อเทียบกับสุนัขแล้วอาจเกิดขึ้นได้น้อยกว่า

ปัญหาที่พบบ่อยที่สุดนั้นมาจาก ถุงทวารหนักระบายไม่ถูกต้อง และล้นออกมา โดยถุงทวารหนักนั้นมีขนาดประมาณเท่าเมล็ดถั่วขนาดเล็ก (เส้นผ่านศูนย์กลาง 5 มม.) แต่สามารถขยายได้จนถึงขนาดเท่าเมล็ดถั่วขนาดใหญ่ (เส้นผ่านศูนย์กลางมากกว่า 10 มม.) หากแน่นเกินไป ถุงทวารหนักอาจมีอาการเจ็บปวด และคันได้

ปัญหาอื่น ๆ ที่อาจส่งผลต่อถุงทวารหนัก ได้แก่ การบีบรัด (เมื่อการหลั่งเปลี่ยนจากของเหลวเป็นเกือบแข็ง) การติดเชื้อแบคทีเรีย รวมถึงฝี และเนื้องอก (เนื้องอก หรือมะเร็ง)

ทำไมถุงทวารหนักถึงเต็ม?

ต่อมเหม็น ของแมวอาจล้นมากเกินไป หากอาหารของแมวไม่มีจำนวนมากพอที่จะขับสารคัดหลั่งทางทวารหนักออกมาระหว่างการถ่ายอุจจาระ

มีเหตุผลหลายประการที่ถุงทวารหนักอาจระบายออกได้ไม่ดีนัก แต่สาเหตุที่พบบ่อยที่สุด อาจเป็นเพราะในแมวบางตัว อาหารเปลี่ยนเป็นอุจจาระไม่มากพอที่จะทำให้ถุงถูกบีบออกอย่างมีประสิทธิภาพ

ตามสภาพธรรมชาติในป่า แมวมักจะกินขนสัตว์ หนังสัตว์ กระดูก และสิ่งที่ไม่ย่อยอื่นๆ ผ่านระบบย่อยอาหารของพวกมัน ซึ่งส่งผลให้อุจจาระมีขนาดใหญ่ แข็ง ช่วยสร้างแรงกดดันต่อถุงทวารและบีบตัวออก แต่แมวบ้านในปัจจุบันมักจะกินอาหารแปรรูป ส่งผลให้อุจจาระมีขนาดเล็กลง เทอะทะน้อยลง อุจจาระนิ่มลง ซึ่งอาจไม่มีประสิทธิภาพเพียงพอในการระบายออกจากถุงทวารหนัก

บทความที่เกี่ยวข้อง: ถอดรหัส สีอึแมว

บางครั้งถุงทวารหนักก็บวมขึ้น เนื่องจากการคั่งของสารคัดหลั่งที่สะสมไว้ซึ่งไม่ได้ระบายออก ถุงทวารหนักจะบวม และอึดอัด ทำให้แมวรู้สึกคันบริเวณนี้

แมวบางตัวเริ่มที่จะไถก้นของน้องไปตามพื้น ซึ่งช่วยแก้ปัญหาให้กับแมวบางตัวได้ แต่ในกรณีนี้ส่วนใหญ่ ถุงทวารยังคงเต็ม และมีอาการคัน และจำเป็นต้องให้มนุษย์เข้ามาช่วยจัดการแก้ไขปัญหาให้

อาการของปัญหาถุงทวารหนักแมว

อาการที่พบบ่อยที่สุดของปัญหาเกี่ยวกับต่อมทวารหนักในแมวคือ อาการคัน และความรู้สึกไม่สบาย ซึ่งมักจะนำไปสู่การเลีย ไปจนถึงการกัดบริเวณทวารหนัก

สัญญาณที่พบบ่อยที่สุดของปัญหาถุงทวารหนักคือ อาการคัน และปวดบริเวณรอบทวารหนัก แมวอาจจะ “คุ้ยเขี่ย” ตามพื้น เลียใต้หาง หรือแม้แต่กัดบริเวณโคนหาง

บางครั้งพวกเขาอาจแสดงความเจ็บปวดเมื่อถ่ายอุจจาระในกระบะทราย บางครั้งแมวก็เริ่มม้วนหางด้วยวิธีที่ต่างออกไป บางครั้งอาจมีกลิ่นเหม็นจากบริเวณทวารหนัก หรือของเหลวที่มีกลิ่นเหม็นไหลออกมาจากทวารหนัก หรือจากช่องเปิดผิวหนังข้าง ๆ ทวารหนัก (เรียกว่า “ทางเชื่อมต่อ (Fistula)“)

การรักษาปัญหาถุงทวารหนักแมว

แม้ว่าปัญหาเกี่ยวกับต่อมทวารหนักส่วนใหญ่สามารถแก้ไขได้ด้วยการรักษาง่าย ๆ ที่บ้าน แต่บางกรณีที่รุนแรง และภาวะแทรกซ้อนอาจต้องพาไปหาสัตวแพทย์ เพื่อให้แมวของคุณได้รับการดูแลจากผู้เชี่ยวชาญ

ถุงทวารหนักได้รับความกระทบกระเทือน

ผลกระทบอาจเกิดการแสดงออกที่รุนแรง โดยสัตวแพทย์ได้แนะนำขั้นตอนง่าย ๆ เช่น

หากถุงทวารหนักเกิดปัญหา สารคัดหลั่งอาจเยอะมาก และถึงกับเป็นกึ่งแข็ง ในกรณีเช่นนี้ อาจต้องหยอดน้ำเกลือเข้าไปในถุง เพื่อช่วยละลายก้อนเนื้อกดทับให้บีบออกได้

หลังจากล้างด้วยน้ำเกลือ หรือน้ำยาฆ่าเชื้อ อาจมีอาการแทรกแซงได้ อาจต้องใจเย็น

การติดเชื้อแบคทีเรียของถุงทวารหนัก

การติดเชื้อของถุงทวารหนักบางครั้งเรียกว่า “ถุงน้ำคร่ำอักเสบที่ทวารหนัก” หลังจากคลำถุงทวารหนักที่ได้รับผลกระทบด้วยตนเองแล้ว อาจมีการหยอดผลิตภัณฑ์เฉพาะที่เข้าไปในถุงผ่านท่อเล็ก ๆ ที่เชื่อมระหว่างถุงกับไส้ตรง

การแช่นี้อาจรวมถึงส่วนผสมต่าง ๆ เช่น ผลิตภัณฑ์ฆ่าเชื้อ หรือต้านแบคทีเรีย ยาต้านยีสต์ และ/หรือยาต้านการอักเสบ เพื่อลดการอักเสบ และการระคายเคือง ขั้นตอนนี้อาจต้องทำซ้ำสองสามครั้งเช่น สัปดาห์ละครั้ง

ฝีในถุงทวารหนัก

หากการติดเชื้อในถุงทวารหนักลุกลามจนเป็นฝี จำเป็นต้องทำการผ่าตัดระบายออก บางครั้งฝีอาจแตกออกแล้ว โดยมีทวารเปิดสู่ผิวหนังทำให้เกิดการไหลออกมาข้าง ๆ ทวารหนัก

หากยังไม่แตก จะต้องใช้มีดผ่าตัด เพื่อกรีดฝี จากนั้นจำเป็นต้องล้างบริเวณที่เป็นฝีด้วยน้ำยาฆ่าเชื้อ และผสมผลิตภัณฑ์เฉพาะที่ เช่น ยาปฏิชีวนะ สัตวแพทย์ของคุณมักจะสั่งยาปฏิชีวนะตามระบบ

มะเร็งถุงน้ำดีทางทวารหนัก

มะเร็งของถุงทวารหนัก หรือมะเร็งต่อมน้ำเหลืองในถุงทวารหนักนั้นพบได้น้อยในแมว สัญญาณที่พบบ่อยที่สุดคือ ถ่ายอุจจาระลำบาก หรือเจ็บปวด ท้องผูก บวมข้างทวารหนัก และบางครั้งอาจมีแผล และ/หรือมีของเหลวสีน้ำตาล หรือเลือดปนออกมา

บทความที่เกี่ยวข้อง: จะทำอย่างไรถ้าแมวอึเป็นเลือด?

เม็ดอุจจาระอาจดูผิดปกติ และแมวอาจมีขนหางที่ผิดปกติ เช่นเดียวกับมะเร็งชนิดอื่น ๆ ภาวะนี้จำเป็นต้องได้รับการตรวจอย่างละเอียดโดยสัตวแพทย์ของคุณ เพื่อให้สามารถวินิจฉัยได้อย่างแม่นยำ การรักษาปัญหาเฉพาะนี้อาจรวมถึงการผ่าตัด เคมีบำบัด และในบางกรณีอาจต้องใช้การฉายรังสี

การผ่าตัดเอาถุงก้นออก

ในกรณีของเนื้องอกในถุงทวารหนัก หากการกดทับของถุงทวารหนัก หรือการติดเชื้อไม่ตอบสนองต่อการรักษา หรือหากปัญหาประเภทนี้ยังคงเกิดขึ้นอีก อาจแนะนำให้ทำการผ่าตัดถุงน้ำทวารหนักออก (เรียกว่า “การผ่าตัดถุงน้ำในทวารหนัก”) ในกรณีส่วนใหญ่ ถุงทวารทั้ง 2 ข้างจะถูกเอาออกแม้ว่าจะมีปัญหาเพียงถุงเดียวก็ตาม

ภาวะแทรกซ้อนบางอย่างอาจเกิดขึ้นได้หลังการผ่าตัด เช่น การติดเชื้อที่บาดแผล การก่อตัวของรูทวาร และภาวะกลั้นอุจจาระไม่อยู่

การบำบัดเสริม

หากแมวมีอาการไม่สบายบริเวณทวารหนักเนื่องจากต่อมเล็ก ๆ เหล่านี้อยู่ใต้หาง สามารถใช้การประคบอุ่นที่บริเวณทวารหนักวันละสองครั้ง อาหารที่ย่อยง่าย ไขมันต่ำ และมีเส้นใยสูง อาจช่วยให้อุจจาระแน่นขึ้น และมีขนาดใหญ่ขึ้น ซึ่งจะนวดถุงทวารหนักในระหว่างการถ่ายอุจจาระ

วิธีการสังเกตุต่อมทวารหนักของแมวของคุณ?

คุณอาจต้องการความช่วยเหลือจากผู้เชี่ยวชาญในครั้งแรก แต่การสังเกตุต่อมทวารหนักของแมวนั้นง่ายกว่าที่คิด

ดารสังเกตุอาการถุงทวารหนักโดยทั่วไปเป็นงานที่ต้องดำเนินการภายใต้การดูแลของผู้เชี่ยวชาญในครั้งแรก แต่ถ้าหากคุณต้องทำเองนั้น

โดยพื้นฐานแล้ว คุณควรสวมถุงมือป้องกัน หางแมวควรชูขึ้นด้วยมือข้างหนึ่ง และควรใช้นิ้วชี้ และนิ้วหัวแม่มือของอีกมือหนึ่งบีบเนื้อเยื่อใต้ทวารหนักเบา ๆ

คุณจะเห็นถุงเล็ก ๆ สองถุงที่ตำแหน่ง 4 และ 8 นาฬิกา เมื่อบีบเบา ๆ แต่แน่น คุณอาจรู้สึกได้ถึงถุงเล็ก ๆ คล้ายเมล็ดถั่วที่ค่อย ๆ ลดขนาดลง เมื่อสิ่งที่อยู่ภายในไหลเข้าไปในไส้ตรง บางครั้งการหลั่งของพวกมันจะถูกขับออกมาจากทวารหนักโดยตรงเหมือนปืนฉีดน้ำ และคุณอาจต้องระวังไม่ให้หลั่งสารคัดหลั่งฉีดใส่คุณโดยไม่ได้ตั้งใจ

บทสรุป

ปัญหาเกี่ยวกับถุงทวารหนัก หรือต่อมทวารหนักนั้นพบได้ยากในแมว แต่ความเข้าใจพื้นฐานเกี่ยวกับกายวิภาคศาสตร์และการทำงานของโครงสร้างเหล่านี้ รวมถึงปัญหาทั่วไป จะช่วยให้จัดการกับปัญหาดังกล่าวได้ง่ายขึ้นหากเกิดขึ้น

คำถามที่พบบ่อย