โรคเอดส์แมว สาเหตุ อาการ และการรักษา

โรคเอดส์แมว (Feline Acquired Immune Deficiency Syndrome) เป็นโรคที่เกิดจาก FIV (Feline Immunodeficiency Virus) ตามชื่อที่แสดง กลุ่มอาการนี้มีความคล้ายคลึงกับโรคเอดส์ในมนุษย์ ซึ่งมีสาเหตุมาจากไวรัสภูมิคุ้มกันบกพร่องของมนุษย์ (HIV)

ภาพรวมโดยย่อ โรคเอดส์แมว

โรคเอดส์แมว พบได้บ่อยแค่ไหน?

โรคเอดส์แมวเป็นเรื่องปกติทั่วโลก แต่จำนวนแมวที่ติดเชื้อจะแตกต่างกันไปในแต่ละสถานที่ ตัวอย่างเช่น ในการศึกษาแมวในสหรัฐอเมริกา และแคนาดาในปี 2017 พบว่าแมว 3.6% มีผลเป็นบวก แมวที่เป็นสัตว์ป่วยมีโอกาสสูงที่จะติดเชื้อ FIV (เช่น ในการศึกษาปี 2017 แมวเกือบ 10% ที่เป็นโรคในช่องปากมีผลFIV เป็นบวก)

ในทำนองเดียวกัน ในสหราชอาณาจักร ระหว่าง 3-6 เปอร์เซ็นต์ของแมวที่มีสุขภาพดีมีผลเป็นบวก ในขณะที่แมวที่ป่วยได้รับการทดสอบขณะไปคลินิกสัตวแพทย์จะมีโอกาสสูงกว่าที่ 12 -18%

การติดเชื้อ FIV พบได้บ่อยในแมวตัวผู้ (ไม่ได้ทำหมัน) ซึ่งมีประวัติบาดแผล ฝี หรือใช้เวลาอยู่นอกบ้าน

โรคเอดส์แมว เกิดจากอะไร?

โรคเอดส์ในแมว มีสาเหตุมาจากไวรัสภูมิคุ้มกันบกพร่องในแมว (FIV) ซึ่งเป็นไวรัส retrovirus ที่อยู่ในสกุล lentivirus ไวรัสทำให้เกิดการกดภูมิคุ้มกัน ทำลายเซลล์เม็ดเลือดขาวจำเพาะ (เซลล์ T-helper)

การลดลงของเซลล์เม็ดเลือดขาวมีผลเสียอย่างมากต่อระบบภูมิคุ้มกันของแมว ทำให้แมวเสี่ยงต่อการติดเชื้อ และการเจ็บป่วยมากขึ้น

โรคเอดส์แมว ติดต่อได้อย่างไร?

ไวรัส FIV ที่ทำให้เกิดโรคเอดส์ในแมวส่วนใหญ่ จะถูกส่งผ่านจากแมวสู่แมว ผ่านทางน้ำลาย ผ่านทางบาดแผลที่ถูกกัด

ไวรัสอาจแพร่เชื้อจากแมวตั้งครรภ์ไปยังลูกในครรภ์ หรือในวัยเด็กผ่านทางน้ำนม นาน ๆ ครั้งการติดเชื้อ อาจแพร่เชื้อระหว่างแมวสองตัวในบ้านเดียวกันที่ไม่มีประวัติการทะเลาะกัน หรือกัดกัน

บทความที่เกี่ยวข้อง: เอดส์แมว น่ากลัวไหม หากต้องรับมาดูแลต้องดูแลอย่างไร?

โรคเอดส์ของแมว สามารถติดต่อกับมนุษย์ได้หรือไม่?

ไม่ได้เพราะถึงแม้ FIV ที่ก่อให้เกิดโรคเอดส์ในแมว และ HIV ที่ก่อให้เกิดโรคเอดส์ในมนุษย์ ต่างก็เป็นไวรัสเลนติไวรัส แต่มนุษย์ไม่สามารถติดเชื้อ FIV ได้ และแมวก็ไม่สามารถติดเชื้อ HIV ได้เช่นกัน

โรคเอดส์แมว มีอาการอย่างไร?

แมวที่เป็นโรคเอดส์ในแมวจะแสดงอาการที่เกี่ยวข้องกับภูมิคุ้มกันบกพร่อง รวมถึงอาการง่วงซึม เบื่ออาหาร และมีไข้

อาการของโรคเอดส์ในแมวเชื่อมโยงกับการกดภูมิคุ้มกัน ซึ่งทำให้เกิดการติดเชื้อทุติยภูมิจากสารที่ก่อให้เกิดโรคอื่น ๆ

สัญญาณเริ่มต้นโดยทั่วไป ได้แก่

• เซื่องซึม
• ไม่อยากอาหาร
• มีไข้
• Lymphadenopathy (ต่อมน้ำเหลืองโต)

ในระยะหลังของโรค จะพบสัญญาณร้ายแรงของโรคได้หลายอย่าง ได้แก่

• โรคเหงือกอักเสบ และปากเปื่อย มีกลิ่นปาก น้ำลายไหล และปวดเมื่อรับประทานอาหาร
• น้ำหนักลด
• ฝี
• อาการทางระบบทางเดินหายใจ (เช่น หายใจมีเสียงวี๊ด และหายใจลำบาก)
• สัญญาณทางระบบประสาท (เช่น การเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม และอาการชัก)
• ปัญหาเกี่ยวกับตา
• ความผิดปกติของระบบทางเดินอาหาร

นอกจากปัญหาเหล่านี้แล้ว โรคเอดส์ในแมวยังเชื่อมโยงกับการติดเชื้อระหว่างกระแสอื่น ๆ มากมายอีกด้วย

ระยะของ โรคเอดส์แมว

สัญญาณเริ่มต้นโดยทั่วไป ได้แก่

• ระยะแรก, ระยะนี้คือช่วง สองถึงสี่เดือนแรกหลังการติดเชื้อไวรัส แมวที่ติดเชื้อบางตัวจะไม่แสดงอาการ ในขณะที่แมวบางตัวอาจจะแสดงอาการป่วยในระยะสั้น อย่างเช่น มีไข้สูง และต่อมน้ำเหลืองโต แมวที่ติดเชื้อ FIV ส่วนใหญ่ฟื้นตัวจากระยะแรกนี้
• ระยะที่สอง, บางครั้งเรียกว่าระยะแฝง ในระยะนี้ แมวจะไม่แสดงอาการเจ็บป่วย โดยจะมีสุขภาพที่ดีเป็นเวลาหลายเดือน หรือหลายปี
• ระยะที่สาม เรียกว่า Feline Acquired Immunodeficiency Disease Stage (FAIDS) อาการที่แสดงอาจขึ้นอยู่กับตำแหน่งที่มีไวรัสอยู่ในร่างกายของแมว

การติดเชื้อในระบบประสาท อาจทำให้เกิดอาการทางระบบประสาท หรือพฤติกรรมเปลี่ยนแปลงได้ การติดเชื้อในระบบทางเดินอาหาร อาจทำให้เกิดอาการท้องร่วงเรื้อรังได้ สัญญาณที่โดดเด่นที่สุดมักเชื่อมโยงกับภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่องโดยรวมที่เกิดจากไวรัส โดยมีอาการต่าง ๆ เช่น น้ำหนักลด เบื่ออาหาร มีไข้ ต่อมน้ำเหลืองโต และโรคเหงือกอักเสบ

ปัญหาทั่วไปอื่น ๆ ได้แก่ สัญญาณของระบบทางเดินหายใจส่วนบน เช่น โรคจมูกอักเสบ (การอักเสบของเยื่อบุจมูก) และเยื่อบุตาอักเสบ รวมถึงปัญหาเกี่ยวกับการติดเชื้อที่ผิวหนังซ้ำ ๆ แมวที่ได้รับผลกระทบยังมีความเสี่ยงสูงที่จะเป็นมะเร็ง (เช่น มะเร็งต่อมน้ำเหลือง) รวมถึงการติดเชื้ออื่น ๆ อีกมากมายที่ไม่ก่อให้เกิดปัญหาร้ายแรงในแมวที่มีระบบภูมิคุ้มกันแข็งแรง

แมวที่เป็นโรคเอดส์อยู่ได้นานแค่ไหน?

สำหรับแมวที่ติดเชื้อ FIV แต่ไม่แสดงอาการป่วยบางตัว อาจจะมีชีวิตอยู่ได้นานกว่าที่แมวที่แสดงอาการรุนแรง

อายุขัยที่เหลืออยู่ของพวกเขาอาจอยู่เพียงไม่กี่เดือน แต่หากได้รับการรักษาอย่างถูกต้อง อาจจะช่วยยืดอายุออกไปได้หลายปี

FIV วินิจฉัยอย่างไร?

Feline Immunodeficiency Virus ได้รับการวินิจฉัยโดยการตรวจเลือด โดยมีตัวเลือกให้เลือกหลากหลาย

การทดสอบส่วนใหญ่ที่สัตวแพทย์ดำเนินการภายในบริษัทคือการทดสอบแอนติบอดีโดยใช้เทคนิค enzyme-linked immunosorbent assay (ELISA) หรือเทคนิคอิมมูโนโครมาโตกราฟี (IC) เพื่อตรวจหาแอนติบอดี FIV

การทดสอบเหล่านี้มีความแม่นยำ โดยมีความจำเพาะ และความไวสูง สามารถดำเนินการได้อย่างรวดเร็ว โดยเจ้าของแมวสามารถรอฟังผลภายในไม่กี่นาที มักใช้การทดสอบแบบผสมผสาน โดยจะมีการตรวจหา Feline Leukemia Virus (FeLV) ตัวอย่างเลือดพร้อมกับ FIV ซึ่งสมเหตุสมผล เนื่องจากสัญญาณของการติดเชื้อไวรัสทั้งสองชนิดอาจแตกต่างกัน

ผลลัพธ์ที่เป็นบวกอาจต้องติดตามด้วยการส่งตัวอย่างไปยังห้องปฏิบัติการภายนอก ซึ่งมีการทดสอบเฉพาะทางมากกว่า

วิธีการนี้มักใช้ เพื่อยืนยันการวินิจฉัยที่เป็นบวก หรือเชิงลบเป็นสองเท่า การทดสอบเฉพาะทาง ได้แก่ การทดสอบอิมมูโนฟลูออเรสเซนต์ (IFA) และการทดสอบ Western Blot สำหรับการตรวจหาแอนติบอดีต่อ FIV และการแยกไวรัส และ Polymerase Chain Reaction (PCR) สำหรับการตรวจหาไวรัส

การแยกไวรัสที่ละเอียดนั้นต้องการเครื่องมือพิเศษ ทำให้มีค่าใช้จ่ายสูง และช้าเมื่อเทียบกับการทดสอบวินิจฉัยอื่น ๆ ดังนั้นจึงไม่ค่อยมีการทำกัน

ปัจจุบันนี้การทดสอบ PCR มีให้บริการอย่างกว้างขวาง โดยตรวจหากรดนิวคลีอิก FIV วิธีนี้มีประโยชน์อย่างยิ่งในการวินิจฉัยการติดเชื้อ FIV ในลูกแมวตัวน้อย ซึ่งแอนติบอดีที่ได้มาจากแม่แมวที่ติดเชื้ออาจรบกวนการทดสอบที่ใช้แอนติบอดีในการวินิจฉัย

แบบทดสอบ โรคเอดส์แมว

โรคเอดส์ในแมวอธิบายถึงโรคที่เกิดจากไวรัส FIV ดังนั้นจึงไม่มีการทดสอบโรคเอดส์โดยเฉพาะ หากแมวที่มีอาการเอดส์มีผลการตรวจ FIV เป็นบวก ก็จัดว่าแมวมีผลเป็นโรคเอดส์ในแมว

วิธีรักษา โรคเอดส์แมว

ผู้ดูแลแมวควรทำงานอย่างใกล้ชิดกับสัตวแพทย์ เพื่อกำหนดกลยุทธ์การรักษาเฉพาะตัว อาจใช้วิธีการรักษาต่อไปนี้

• Zidovudine (AZT) ยับยั้งเอนไซม์ viral Reverse Transcriptase ยับยั้งการติดเชื้อของเซลล์ใหม่ที่มีไวรัส แต่ไม่สามารถลดการเพิ่มจำนวนไวรัสในเซลล์ที่ติดเชื้ออยู่แล้วได้ AZT มีประโยชน์มากที่สุดในการป้องกันแมวจากการพัฒนาโรคเอดส์ในแมวอย่างเต็มรูปแบบ เช่นเดียวกับการรักษาแมวที่เป็นโรคทางระบบประสาท หรือโรคเหงือกอักเสบ
• Interferon ถูกนำมาใช้ โดยมีผลกระตุ้นภูมิคุ้มกัน และต้านไวรัส ช่วยเพิ่มอัตราการรอดชีวิตในการศึกษาบางการศึกษา ในขณะที่การศึกษาอื่น ๆ ให้ผลลัพธ์ที่น่าเชื่อน้อยกว่า
• Lymphocyte T cell immune modulator (LTCI) กระตุ้นระบบภูมิคุ้มกัน และอาจช่วยให้อาการป่วยที่พบดีขึ้น และลดภาระไวรัสในแมวที่ได้รับผลกระทบ
• Insulin, ฉีดเข้าจมูก, มีการเชื่อมโยงกับการปรับปรุงในแมวบางตัว ที่มีอาการทางระบบประสาทของโรคเอดส์ในแมว
• การบำบัดแบบประคับประคองทั่วไป มีบทบาทอย่างมากในการใช้ยาปฏิชีวนะในการติดเชื้อแบคทีเรีย หลีกเลี่ยงยากดภูมิคุ้มกัน เช่น กลูโคคอร์ติคอยด์ และบางทีอาจสร้างอีริโธรโพอิติน เพื่อกระตุ้นการผลิตเซลล์เม็ดเลือดแดงในแมวที่เป็นโรคโลหิตจาง อาจแนะนำให้ถ่ายเลือดในบางกรณี

วิธีป้องกัน โรคเอดส์ในแมว

แมวที่เลี้ยงในบ้านเพียงตัวเดียว ไม่มีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อ FIV หรือโรคเอดส์ในแมว การทำหมันมีส่วนช่วยในการป้องกัน เนื่องจากแมวตัวผู้ที่ทำหมันแล้วมีโอกาสต่อสู้น้อยกว่าแมวตัวผู้ถึง 80%

การแพร่กระจายทำได้โดยการสัมผัสแมวต่อแมวโดยตรงโดยการต่อสู้ แทนที่จะแพร่กระจายผ่านสิ่งแวดล้อม (เช่น ผ่านชามอาหาร หรือกระบะทราย) หรือละออง ทั้งนี้ไวรัส FIV ถูกทำลายได้ง่ายโดยใช้ผงซักฟอก และน้ำยาฆ่าเชื้อทั่วไป และอยู่ในสิ่งแวดล้อมได้ไม่นาน

หากมีการนำแมวตัวใหม่เข้ามาในบ้าน ควรทำการทดสอบ FIV ก่อน

แมวที่ทราบกันว่าติดเชื้อ FIV ควรเลี้ยงไว้ในบ้าน เพื่อป้องกันการแพร่กระจายของการติดเชื้อไปยังแมวตัวอื่น และเพื่อลดการสัมผัสโรคติดเชื้ออื่น ๆ การควบคุมปรสิตอย่างมีประสิทธิภาพ การฉีดวัคซีนอย่างสม่ำเสมอ และโภชนาการคุณภาพสูง ล้วนมีความสำคัญในการลดสัญญาณที่เชื่อมโยงกับระบบภูมิคุ้มกันที่บกพร่อง

วัคซีนเอดส์แมว

วัคซีน FIV ถือเป็นวัคซีนที่ไม่ใช่วัคซีนหลักโดย American Association of Feline Practitioners (AAFP) สงวนไว้สำหรับแมวที่มีความเสี่ยง (เช่น แมวที่อาศัยอยู่ร่วมกับแมวที่ติดเชื้อ FIV แมวกลางแจ้งที่มีแนวโน้มที่จะทะเลาะกัน)

แมวที่มีอายุมากกว่า 8 สัปดาห์สามารถฉีดวัคซีนได้ โดยฉีด 2 โดสใต้ผิวหนัง ห่างกัน 2-3 สัปดาห์ ตามด้วยการฉีดวัคซีนกระตุ้นประจำปี แมวที่ได้รับการฉีดวัคซีน FIV จะมีผลการทดสอบ serologic tests เป็นบวก ดังนั้นจึงต้องมีการระบุตัวตนแมว (เช่น ฝังไมโครชิป) เพื่อให้รู้ว่าแมวได้รับการฉีดวัคซีนแล้ว และไม่เข้าใจผิดว่าแมวเป็นบวก เนื่องจากการสัมผัสกับไวรัส

โรคเอดส์ในแมวเป็นโรคที่ซับซ้อน ซึ่งปัจจุบันเป็นที่เข้าใจกันดี

การวินิจฉัยผลการตรวจเลือดที่เป็นบวกของ FIV ไม่ใช่เหตุผลในการการุณยฆาตแมวที่มีสุขภาพดีอีกต่อไป เนื่องจากแมวจำนวนมากที่มีผลบวกสามารถมีชีวิตที่ยืนยาว และมีสุขภาพดีได้

คำถามที่พบบ่อย